بررسی نقش دریای خزر در وقوع بارش های سواحل جنوبی آن

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نقش دریای خزر در وقوع بارش های سواحل جنوبی این دریاست. برای این منظور ابتدا ویژگی ها بارش در سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از داده های ایستگاهی در یک دوره 30 ساله (2000-1971) مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه به منظور مشخص نمودن میزان تاثیر ویژگی های فیزیکی دریای خزر در وقوع بارش های سواحل جنوبی آن، همبستگی های فضایی بین پارامترهای فیزیکی مرتبط با دریای خزر و بارش های خزری با استفاده از داده های مراکز ملی پیش بینی محیطی/مرکز ملی پژوهش های جوی(ncep/ncar) و اداره ملی جو و اقیانوس آمریکا (noaa) در یک دوره 26 ساله (2007-1982) مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت. سپس جهت شبیه سازی میزان نقش دریای خزر در وقوع بارش های منطقه ای، از مدل اقلیمی مقیاس منطقه ای regcm4 که با یک مدل دریاچه جفت گردیده، استفاده شد. مدل با استفاده از داده های جوی ncep/ncar و در دو حالت مرجع (وجود دریای خزر) و شرایط حذف دریاچه برای سال های 2003 تا 2005 اجرا شد. نتایج حاصل از بررسی های آماری بیانگرآن است که بطور کلی تغییر مقدار بارش در سواحل جنوبی دریای خزر تابعی از تغییر در شدت وزش باد شمالی بر روی دریای خزر است. بر اساس یافته های تحقیق با افزایش شدت وزش باد شمالی بر روی دریای خزر به همان نسبت بر میزان بارش های منطقه خزری در دوره سرد سال افزوده می شود. افزایش شدت باد بویژه در حوضچه جنوبی و مرز شرقی دریا با افزایش شار گرمای نهان، کاهش شارگرمای محسوس، کاهش دمای سطح آب دریا و در نهایت افزایش بارش در سواحل جنوبی دریا همراه می گردد. بیشینه همبستگی ها بین پارامترهای یاد شده، در طول فصل پائیز و در حوضچه جنوبی دریا مشاهده می گردد. همچنین بررسی ها بیانگر آن است که تفاوت دمای سطح آب دریا و هوا در طول دوره سرد سال به بیشینه مقدار خود رسیده و فصل زمستان در قیاس با فصل پاییز تفاوت های دمایی بالاتری را در زمان وقوع بارش ها تجربه می کند. نتایج شبیه سازی انجام شده بیانگرآن است که با حذف دریای خزر بیشترین میزان تغییر بارش، درسواحل جنوبی این دریا بوقوع می پیوندد. میزان تأثیر دریای خزر بنا به فصل سال متفاوت خواهد بود. بطوری که بالاترین میزان تاثیر منطقه ای دریای خزر به ترتیب در فصول پاییز و زمستان و کمترین میزان آن در فصل بهار مشاهده می گردد. در عین حال در صورت حذف دریای خزر مناطق واقع در محدوده جنوب غرب تا جنوب دریا بیش از هرجای دیگر با کاهش بارش مواجه خواهند شد. یافته های تحقیق همچنین بیانگر آن است که میزان صعود هوا در سواحل جنوبی دریا تابعی از شدت وزش باد شمالی بر روی دریای خزر است. درصورت حذف دریای خزر، به واسطه افزایش کشال سطحی و کاهش شدت باد، میزان صعود هوا در خط ساحلی بطور محسوسی کاهش می یابد. این ساز و کار با کاهش میزان تبخیر، کاهش انتقال رطوبت از روی دریا و در ادامه با کاهش بارش در منتهی الیه جنوبی دریا همراه می گردد.